Kur Değişimlerinin Etkileri ve Sunum Para Birimi
Herkese tekrar merhaba. Tam kayınvalideydi, gelin bohçasıydı, Avro finansal tabloları sunacaktık derken hikâyemiz yarım kaldı. Ama merak etmeyin bu hikâyenin sonu “mutlu son”. Dizilerde olduğu gibi geçen bölümün kısa bir özetini yapıp, kalmadığımız yerden devam edeceğiz.
“Kayınvalide bilançoyu Avro görmek istiyor, Gelin ne yapsın?” başlıklı makalede kayınvalide müstakbel gelininden finansal tabloları avro hazırlamasını istemişti. Özellikle yabancı para cinsinden işlem yapan, yabancı para cinsinden borcu olan şirketler kurlardaki değişimlerden etkilenmemek için finansal tablolarını Türk Lirası yerine avro, dolar veya farklı bir para biriminden hazırlamayı tercih edebilir. Bu şekilde şirket geçerli para birimini (functional currency) dolar olarak tespit ettiğinde, dolar cinsinden borcu varsa, doların Türk lirası karşısında değer artışından etkilenmeyip, gelir tablosuna kambiyo zararı yazmak zorunda kalmayacaktır. İş bu kadar kolay olsaydı takdir edersiniz ki her şirket istediği para biriminde finansal tablo hazırlardı.
Önceki makalede belirttiğimiz gibi şirket finansal tablolarını hazırlamaya başlarken TMS 21, Kur Değişimlerinin Etkileri Standardında belirtildiği üzere birincil ve ek kriterleri dikkate alarak “geçerli para birimini” belirleyecek.
Türkiye’de faaliyet gösteren şirketler genelde finansal tablolarını hazırlarken geçerli para birimi olarak Türk lirasını seçtikleri için bu konu dikkatiniz çekmemiş olabilir. Ama Türk lirası finansal tablolarının yanına dolar rakamlarını da koyan şirketlere rastlamışsınızdır.
Bizim kayınvalide de gelinin finansal tablolarını Avro görmek istiyorum diye tutturdu. Ağanın eli tutulmaz, kayınvalide karşısında durulmaz. Maazallah! “Gelin, Gelin! Geldiğin yere geri gidesin!” demesin sonra…
Avro cinsinden finansal tablo hazırlanması
Şirketler finansal tablolarını geçerli para biriminden farklı bir para biriminde sunabilir.
Şirket yönetimi bankalara sunmak veya yabancı ortağıyla paylaşmak üzere finansal tablolarını ister Avro, ister dolar, isterse Japon Yeni cinsinden sunabilir. Finansal tabloları hazırlarken geçerli para birimi tespitinde yaşadığımız zorluklardan sonra istediğimiz para biriminde finansal tabloları sunmak (sunum para birimi veya presentation currency) insana baldan tatlı gelir.
Eh o zaman durmayalım, finansal tabloları Avro sunmak için hazırlıklara başlayalım, kayınvalideyi bekletmeye gelmez. İşletmenin kullandığı geçerli para birimi, yüksek enflasyonlu bir ekonominin para değilse, yani bizim gelin gibi finansal tablolarını Türk lirası hazırlayıp Avro cinsinden sunacaksa, işimiz kolay. TMS 21 Standardı gereği işletme, bilançoyu (finansal durum tablosu) finansal tabloların sunulacağı tarihteki kapanış kurundan; kar veya zarar tablosu ve diğer kapsamlı gelir tablosu kalemlerini ise döviz kurlarında önemli ölçüde dalgalanmalar olmadığı takdirde dönemin ortalama kurundan, kurlarda önemli dalgalanma varsa işlem tarihindeki kurdan çevirir. Karşılaştırmalı finansal tablolar da aynı çevrim işlemlerine tabi tutulacaktır. Bilmem fark ettiniz mi ama farklı kurlar kullanarak dengeli bilançonun dengesini alt üst ettik.
İşlemlerde farklı kurlar kullanmanız sonucu ortaya çıkacak farklar “yabancı para çevrim farkı” olarak özkaynaklar içinde ayrı bir kalemde takip edilecektir.
Gelinin yurtdışı yatırımları varmış
Dostlar benden duymuş olmayın ama bu kaynana çok şanslı çıktı. Bizim gelinin yurtdışında şirketi varmış! Eğer Türkiye’deki şirketimizin sunum para birimini Avro seçtiysek ve yurtdışı şirketimiz de finansal tablolarını Avro hazırlıyorsa, konsolidasyon işlemleri dışında herhangi bir işlem yapmamız gerekmeyecek. Ancak Türkiye’deki işletmemiz finansal tablolarını Türk Lirası sunuyorsa, finansal tablolarını Avro hazırlayan yurtdışındaki bağlı ortaklığımızı konsolide edebilmemiz için yurtdışı bağlı ortaklığımızın finansal tablolarını ana şirketle aynı sunum para birimi olan Türk Lirasına çevirmemiz gerekecektir. Yurtdışı bağlı ortaklığımızın Avro cinsinden finansal tablolarını Türk lirası olarak sunmak için yukarı bahsetmiş olduğumuz adımları izleriz.
Yabancı para çevrim farkından kurtuluş yok mu?
Gördüğünüz gibi yabancı para çevrim farkı çeşitli hallerde karşımıza çıkıyor. Türk lirası finansal tablolarımın yanına bir de Avro cinsinden finansalları sunayım veya Avrupa’daki bağlı ortaklığımın Avro finansal tablolarını konsolide edeyim derseniz, şüphesiz ki bu yabancı para çevrim farkını finansal tablolarda göreceksiniz.
Yabancı para çevrim farkından nasıl mı kurtulursunuz? Yurtdışındaki yatırımınızı elden çıkardığınızda o güne kadar özkaynaklarda muhasebeleştirilmiş yabancı para çevrim farkı, satış işlemiyle beraber özkaynaktan kar veya zararlara sınıflandırılacaktır (yeniden sınıflandırmaya ilişkin düzeltme veya reclassification adjustment). Bakın hop diye yabancı para çevrim farkından kurtuldunuz. Ancak umalım ki satış anına kadar özkaynakta biriken çevrim farkınız olumlu olsun da, yabancı para çevrim farkı gelir tablosuna sınıflanınca kar-zararı altüst etmesin, ne siz üzülün, ne de ben.
